قبل از همه یك نكته را ذكر كنم كه مطلب زیر حاصل مطالعه اخیر بنده از یك كتاب آموزش زبان توركی آذربایجانی می باشد كه متاسفانه بنده اسم آن را فراموش كردم. از تمامی خوانندگان به علت اینكه این مطلب را تألیفی ارسال كردم (چه درست و چه اشتباه) و همچنین عدم ذكر منبع معذرت می خواهم.
همچنین استفاده از الفبای لاتین در این مطلب به علت عدم توانایی الفبای عربی در نشان دادن بعضی از حروف توركی می باشد.
همانطور كه می دانیم توركی یكی از با قاعده ترین زبانهای دنیا می باشد. (تقریباً استثنایی در حالات دستوری آن وجود ندارد). به نظر من آنچنانكه شایسته زبانمان هست آن را نشناخته ایم و از وجود بسیاری از قواعد ذاتی زبان خودمان كه در مكالمات روزمره از آنها استفاده می كنیم، بی خبریم.
یكی از این قواعد كه زبانمان را از دیگر زبانها متفاوت كرده قانون حیرت آور و معجزه گونه هماهنگی اصوات می باشد.
این قانون علاوه بر اینكه شگفتی زبانشناسان را برانگیخته به ما نیز در نوشتن املایی زبانمان كمك بسیاری می كند.
قانون هماهنگی اصوات :
در زبان ما (توركی) برخلاف زبان عربی و فارسی بجای 6 حرف صدادار 9 حرف صدادار وجود دارد. (تقریباً تمام اصوات موجود در طبیعت).
حروف صدادار در عربی (اَ – اِ – اُ – آ – ای – او) می باشند اما حروف صدادار در توركی به شرح زیر می باشد. (a-e-ə-ı-i-o-ö-u-ü)
به عبارتی حروف ü-ö-ı در فارسی وجود ندارد.
ı – مانند : Ildırım (رعدوبرق) – ayrılıq (جدایی) و...
ü – مانند : üç (سه 3) – Türk (تورك) و...
ö – مانند : ölüm (مرگ) – ördək (اردك) و...
این 9 حرف صدادار زبان ما به دو گروه اینجه(ظریف) و قالین(خشن) تقسیم می شوند. از 9 حرف صدادار 5 حرف آن اینجه و 4 حرف آن قالین می باشد.
حروف صدادار اینجه و قالین را به خاطر بسپارید!!
|
ə |
e |
ü |
ö |
i |
اینجه (ظریف) |
|
- |
a |
u |
o |
ı |
قالین (خشن) |
طبق قانون هماهنگی اصوات كلمات توركی یا متشكل از حروف صدادار اینجه(ظریف) و یا متشكل از حروف صدادار قالین(خشن) می باشند.
بنابراین كلمه ای در توركی و جود ندارد كه متشكل از هر دو گروه صدادار خشن و ظریف باشد. كه این امر مارا در صحیح نوشتن كلمات از نظر املایی یاری می كند. به این ترتیب كه با دانستن اولین حرف صدادار هر كلمه مشخص می شود كه حروف صدادار آن كلمه تا آخر كلمه از كدام گروه می باشد.
مثال : حروف صدادار قالین (خشن) :
Aldıqlarımız ({چیزهایی كه} خریدیم)
Dağçılardandır (از كوهنوردان می باشد)
Sular (آبها)
Soruşmudum (پرسیده بودم)
مثال : حروف صدادار اینجه(ظریف):
Bilmək (دانستن)
Bölüm (بخش - قسمت)
Eşitmədiklərimiz ({چیزهایی كه} نشنیدیم)
به عنوان مثال دیگر كلمات آت (at) و اَت (ət) را در نظر بگیرید.
كلمه آت دارای یك حرف صدادار قالین(آ) a و كلمه اَت دارای یك حرف صدادار اینجه (اَ) ə می باشد. بنابراین تمام پسوندهای اضافه شده به این كلمات از قانون مذكور پیروی خواهد كرد.
آت – آتلار - آتیم – آتدان – آتلاریمیزدان و ...
At – atlar – atım – atdan – atlarımızdan , …
اَت – اتلر – اتیم – اتدن – اتلریمیزدن و...
ət - ətlər - ətim - ətdən - ətlərimizdən , …
قانون فوق مخصوص زبان توركی می باشد و یك نوع موسیقی و آهنگ مخصوصی به زبان ما می دهد. به همین دلیل وقتی یك تورك زبان به زبان دیگری صحبت می كند تفاوت لهجه پدید می آید. و به همین دلیل یك غیر تورك نمی تواند كلمات توركی را درست تلفظ كند.
توجه داشته باشید كه این قانون در كلمات بیگانه و كلمات تركیبی خودمان صدق نمی كند.
به عنوان مثال كلمه Azərbaycan، چون كلمه ایست كه از تركیب 4 كلمه بوجود آمده، قاعده رعایت نشده است.
نكته دیگر اینكه كلمات دخیل در زبان ما طبق قوانین حاكم بر زبانمان دچار تغییراتی می شوند.
به عنوان مثال كلمه عبّاس و محمود (Əbbas – Məhmud) وقتی كه به زبان ما وارد می شوند به عابباس و ماحموت (Abbas – Mahmut) تغییر می یابند.
گاه این تلفظ های متفاوت ما موجب تمسخر ابلهانه نژادپرستانی قرار می گیرد كه از قوانین حاكم بر زبانمان بی خبر بوده و در ذهن بیمار خود این گونه تلفظ را به حساب عدم توانایی ملت تورك آذربایجان می گذارند. در حالی كه قوانین حاكم بر زبانمان نه تنها باعث فخر و مباهات ما می باشد بلكه حدالامكان كلمات دخیل را نیز با قوانین خود تطبیق می دهد.
در ضمن قانون دیگری شبیه این قانون، به نام قانون اویقارلیق نیز در توركی وجود دارد كه باز در نوع خود منحصر به فرد می باشد (البته عمومیت قانون هماهنگی اصوات را ندارد).
عشق اولسون آنا دیلینین قدرین بیله نه!...