من اؤز یوواسیندان اوچان ترلانام

سهند آتام اولوب، ساوالان آنام

یقین اونوتمامیش او دییار منی

اورمییا، تبریزم، آزربایجانام

Mən öz yuvasından uçan tərlanam

Səhənd atam olub, Savalan anam

Yəqin unutmamış o diyar məni

Urmiya, Təbrizəm, Azərbaycanam

امروز از طرف تو متهم به بی تفاوتی به امور بسیار مهم جامعه امروزم! اما دستت درد نكند تو هنوز به یاد من هستی، حتی در میان این سیلاب خون! هنوز فضای net پر است از احساس تكریم تو نسبت به من و امثال من. هر روز Emailهای زیبای تو به دستم می رسد كه پر است از جكهای جدید و قدیم تو.
از اینها بگذریم، راستی كاری كه در تهران می شود كارستان است. اما من اینجا در آذربایجان ساكت و بی خیال نشستم، من رفیق نیمه راه! شاید ترسیده ام !اما نه یادت نرفته كه نفر جلویی، آن سرِ سران فتنه خود، تورك است. در صد سال گذشته هم كه در تمامی انقلابها نفر اول من بودم. یادت نیست؟! مشروطه و آذربایجان، 1324 و فرقه دموكرات، مصدق تورك و ماجرای نفت، انقلاب و 29 بهمن، جنگ تحمیلی و سرداران شهید تورك.
امروز با تو نیستم چون هرگز با من نبودی، امروز با تو نیستم چون از تو خسته شده ام! از آن خنده های همیشگی ات، از آن قیافه همیشه حق به جانبت، از خود برتر بینیات، از این همه تحقیرهایت، از كوچك شمردنت، از آن نگاه بالا به پایین ات، از تخریب شخصیت ات
من و تو با هم در این خاك زاده شدیم. تو وارث تاریخ 2700 ساله شدی و فرهنگ اصیل ایرانی اما من مجبور به نسیان تاریخ 7000 ساله خود شدم و خرده فرهنگ.
تو در مدرسه به زبان مادریت شعر خواندی و جایزه گرفتی و من به دلیل صحبت به زبان مادری ام حكم اخراج. كتابهایمان پر بود از عكس نیاكان تو و من بی هیچ نژاد و تاریخی! همه جا نشانهایی از فرهنگ اصیل تو بود و من با تمدن 7000 ساله بی اصل و نشان و مدرك بودم. برای تو آثار تاریخی می ساختند! و آثار تاریخی من هر روز ویران می شد.

اندر حكایت كورش كبیر و ماجرای بستنی خوردن فرزندانش

می‌پرسیدم چرا این همه جمعیت و فشار و تقلا برای گرفتن یك بشقاب قیمه یا یك لیوان شربت؟ می‌گفتند برای اینكه «نذری» است. می‌پرسیدم چرا این همه هجوم و بگیر و بكش برای یك ظرف قورمه‌سبزی؟ می‌گفتند برای اینكه «شفا» است. همه اینها درست.

http://ghiasabadi.com/wp-content/uploads/2013/04/bastani1-300x203.jpg

اما این واقعه را كه عكس‌های آن در چند روز اخیر و با خفت و خوارداشت ایرانیان در بسیاری از رسانه‌های جهان منتشر شده (جستجو كنید: ice cream tehran) و اسباب تحقیر و سرزنش ما را فراهم آورده، چگونه می‌توان جواب داد و توجیه كرد؟ چگونه و با چه انگیزه‌ای ممكن است چنین جمعیت انبوهی از ملت سانتی‌مانتال بالای شهر تهران در توچال بخاطر تصاحب یك بستنی لیوانی مجانی دست به اینچنین هجوم و فشار و لگدمال كردن یكدیگر بزنند و همدیگر را خفه كنند؟ اینجا كه نه پای نیاز مطرح است (كه هیچ نیازمندی اینچنین حقیرانه رفتار نمی‌كند كه خوراكی‌ای را جلویش بیندازند)، نه از گرسنگی است، نه بخاطر ثواب نذری است، و نه پای شفای ضامن آهو در میان است.

دختر شجاع آذربایجانی در برنامه ی تلویزیونی: سو دئییبدیر منه اوولده آنام، آب كی یوخ+ ویدیو

آذوح: دختر جوان آذربایجانی در برنامه ی تلویزیونی ایران و علیرغم وجود فشارهای امنیتی، شعر مشهور پروفسور زهتابی را به زیبایی تمام بیان نمود. 

به گزارش آذوح این دختر آذربایجانی اهل خوی در برنامه ی مشاعره ی "چكامه" كه به مشاعره ی اشعار فارسی اختصاص دارد در اقدامی ناگهانی و قابل ستایش، شعر "سن اوسان، منده بویام" پروفسور زهتابی را دكلمه كرد. 
گفتنی است این اشعار در انتها با تشویق گسترده ی حاضرین و سكوت معنی دار مسئولین دولتی همراه گردید. 

آذوح

آنا دیلی گونی هامی توركلرَ موتولو اولسون

روز جهانی زبان مادری را به همه هموطنان فارس و كرد و لر و بلوچ و عرب و ... تبریك عرض میكنم

در متن زیر ابتدا به توانایی های زبان تركی پرداخته و سپس شكایتی میكنیم بر مسئولین كشور عزیزمان ایران برای معتل نگه داشتن حقوق مردم آذربایجان

و امیدوار باشیم وعده ها روزی با عمل گره بخورند

زبان شیوای توركی

كد آهنگ پیشواز نوحه توركی از سلیم مؤذن زاده برای ماه محرم

ارسال كد به 7575

جان عزیز زهرا    441707

خدا حافظ ای آنام باجی   441709

خانه مولا شده روشن  441451

سقای حرم  441711

كانون وفا زینب  441708

كشته نماز من  441710

مشكل گشا ابوالفضل  4412244

وفالی قارداش  441712

یادگار حیدر  441706

متولیان بی توجه به محوطه تاریخی/نابودی درانتظار گورستان قاراصاندویق

ارومیه - خبرگزاری مهر: در حالی كشف یك محوطه تاریخی در محل گودبرداری مدرسه در حال ساخت 15 خرداد ارومیه(مهر سابق) اواخر مهرماه سال جاری وجودگور دسته جمعی مربوط به فتنه جیلولوق را ثابت می كرد، میراث فرهنگی آذربایجان غربی دستور تخریب آن و ادامه عملیات گودبرداری را صادر كرد.

به گزارش خبرنگار مهر، دبیرستان دخترانه 15 خرداد ارومیه كه با قدمتی 75 ساله تخریب و در حال نوسازی بود، بر روی محل گورستانی تاریخی به نام "قاراصاندویق" از گورستان های قدیمی شهر اورمیه قرار داشت كه تجدید بنای این مدرسه در این محل علاوه بر كشف این گورستان بقایای اجسادی را نیز نمایان ساخت كه نحوه دفن آنها حقایق بسیاری را از یك رویداد تاریخی پیش روی باستان شناسان و كارشناسان میراث فرهنگی استان گشود. اواخر مهر ماه سالجاری برخی از وب سایت های خبری آذربایجان غربی خبر از كشف یك محوطه تاریخی در این محل دادند كه در آن محوطه استخوانهای مردگانی یافت شد كه به نظر می آمد به صورتی دسته جمعی احتمالا در یك رویداد تاریخی كشته شده اند. برای دیدن سایز اصلی در 595x414px و 113KB روی این بار كلیك كنید یكی از باستان شناسان اداره كل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی نیز با بررسی ضمنی برخی شواهد به دست آمده احتمال داد در محوطه ای كه این اجساد كشف شده اند احتمالا یك آتش سوزی بزرگ نیز رخ داده باشد. رضا حیدری شاهد این ادعایش را وجود بقایای خاكستر بر سطح زیرین اجساد كشف شده و سوختن برخی استخوانهای موجود دانست. همچنین وجود قطعات ظروف سفالی كه بقایای سوختگی تا مغز این ظروف نفوذ كرده بودند،خبر از یك آتش سوزی عظیم می داد كه به نظر می رسد عمدی بوده است. عمق گودبرداری شده محل حدود چهار متر بود و بقایای اجساد از عمق یك متری شروع و تا سه متر زیر زمین نیز وجود دارند كه این مهم نیز حاكی از حفر چاله ای عمیق برای دفن دسته جمعی اجساد قربانیان این واقعه تلخ تاریخی است. همچنین با وجودی كه قطعات دیگری از ظروف سفالی و حتی لعابدار كشف شده در این محل نشان از وجود یك محوطه تاریخی بزرگ دارد و نیازمند بررسی و انجام پژوهش های باستان شناسی است، به علت عدم ثبت این محوطه در فهرست آثار ملی، عملیات عمران همچنان ادامه داشت و ماشین آلات حفاری همچنان زیر نظر پیمانكار طرح به گودبرداری خود ادامه می دهند. برای دیدن سایز اصلی در 595x414px و 140KB روی این بار كلیك كنید در ضلع شرقی این محوطه به هنگام حفر گودی توسط بیل مكانیكی، بقایای آثار سفالینه و ظروف لعابدار دارای نقش و نگار زیبای دوره اسلامی به دست آمد. همچنین در این محل تونلی نیز دیده شد كه نشان از وجود یك قنات تاریخی در این محل دارد. قبرهایی نیز در قسمت سطحی این محوطه مشاهده شدند كه متعلق به گورستان تاریخی "قاراصاندوق" ارومیه هستند اما اجساد این قبور تفاوت عمده ای با دیگر اجساد موجود در عمق پایین تر كه به صورت غیرمتعارف سوخته دفن شده اند دارد. آثار ارزشمندی در محوطه گورستان قاراصاندیق ارومیه باقی نمانده است بعد از گذشت تنها چند هفته و بررسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی اعلام شد آثار ارزشمندی در محوطه گورستان قاراصاندویق باقی نمانده و عملیات عمرانی در این محوطه می تواند ادامه داشته باشند اقدامی كه ضمن تعجب مایه تاسف نیز است. نكته قابل تامل اینكه مسئولان میراث فرهنگی خود وجود این محوطه تاریخی را تایید می كنند. معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: هیچگونه آثار ارزشمندی در محوطه گورستان قاراصاندیق ارومیه باقی نمانده است. برای دیدن سایز اصلی در 595x414px و 132KB روی این بار كلیك كنید خسرو فری افزود: گورستان تاریخی قاراصاندیق كه محل مدرسه 15 خرداد و بخشی از بلوار مدنی 2 و ابتدای خیابان عسگرخان واقع شده، نشانه هایی از تدفین دسته جمعی مربوط به حوادث تاریخی یك سده پیش در شهر ارومیه به چشم می خورد. وی ادامه داد: طبق گزارش واصله از سوی مردم مشخص شد كه در محل مدرسه 15 خرداد (مهر سابق)، اداره كل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان اقدام به تجدید بنای مدرسه كرده كه طی این پروژه و پس از تخریب مدرسه قدیمی، محل پروژه جدید گودبرداری و گورستان قدیمی از زیر خاك بیرون آمده است. فری با اعلام اینكه این گورستان مربوط به دوره اسلامی متاخر است اعلام كرد: گورستان قاراصاندیق در دو دوره شاهد تدفین اموات بوده است. وی گفت: با توجه به اینكه بخش اعظمی از گورستان هنگام احداث خیابان مدنی از بین رفته و محل فعلی نیز قبلا تخریب و مدرسه قدیم 15 خرداد احداث شده بود، هیچگونه آثار ارزشمندی در این محوطه باقی نمانده است در این راستا میراث فرهنگی در جهت اهداف پروژه های عمرانی آموزش و پرورش استان، مجوز ادامه عملیات در محل گودبرداری شده را به مسئولان مربوطه ابلاغ كرده است. این اقدام قابل تامل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی در حالی صورت می گیرد كه بررسی این محوطه تاریخی می توانست پرده از حقایق تاریخی این دیار بردارد.

Qədim Azərbaycan şəhəri Təbriz

Azərbaycanın mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Təbriz qədim dövrlərdən etibarən strateji mövqeyinə və əlverişli iqlim şəraitinə görə qədim Şərqdə şöhrət qazanmışdır.Ən qədim dövrlərdən mühüm ticarət yolları Cənubi Qafqaz, İberiya və Qafqaz Albaniyasından Cənuba doğru – Beynəlnəhreyn və Hindistana gedən ticarət yolları bu şəhərdən keçib getmişdir. Qərbdən uzanan ticarət yolları da Kiçik Asiyanı keçərək Təbriz şəhərində Beynəlnəhreyn və Hindistandan gələn yollarla birləşmişdir. Beləliklə Təbriz şəhərinin inkişaf etməsinə təsir göstərən mühüm amillərdən biri ticarət yolları olmuşdur. Hələ Manna dövləti dövründə bu şəhər mühüm mərkəzlərdən biri olmuşdur. Assur mixi yazılarında şəhərin adı Tavreş kimi çəkilir və burada nəhəng qalanın olması qeyd edilir. Təbriz şəhəri Polibi, Diodor və Ptolomeyə görə Ovront dağının (Səhənd)ətəyində yerləşir. Şəhər qırmızı rəngli torpağa sahib olan Eynal-Zeynal və yaxud Surxab yüksəkliyinin Cənubunda yerləşir. Bu ovalığın səviyyəsi Urmiya gölünün Şimal-Şərq bucağına tərəf getdikcə azalır. Eynal-Zeynal yüksəkliyi dəniz səviyyəsindən 1800 m hündürlükdə yerləşməklə bərabər, şəhərin Şimal-Qərbindən başlayaraq Qaradağ silsiləsini Səhənd dağı ilə birləşdirir. Şəhərin Cənubunda dəniz səviyyəsindən 3547 m hündürlüyə malik olub, zirvəsi daim qarla örtülü olan Səhənd dağı ilə şəhər arasında təxminən 50 km məsafə var. Bu dağ qədim Assur mənblərində Uauş dağı adlandırılır.Dağın şimalında və şəhərin cənubunda yerləşən Yanıq adlanan təpələr, dəniz səviyyəsindən 500-600 m hündürdə yerləşir. Şərq tərəfdən şəhəri çox yüksək olmayan Sarı dağ (farslar bu dağı Zərdüguh adlandırır) əhatə edir. Şəhərin ərazisi dəniz səviyyəsindən 1350-1500 mm-ə qədər yeksəklikdə yerləşir. Beləliklə Təbriz şəhərinin ətrafında olan dağlar onu üzük qaşı kimi əhatə etmişdir. Şəhər və onun ətrafının əlverişli təbii-coğrafi şəraiti, orada insan məskənlərinin hələ qədim dövrlərdən yaranmasına səbəb olmuşdur. Təbriz şəhəri və onun ətrafında olan əkin sahələri, habelə bağlar su ehtiyyatı az olan kiçik dağ çayları və arxlar vasitəsiylə suvarılır. Lakin elə çaylar da vardır ki, onlardan yalnız ilin müəyyən dövrlərində istifadə etmək olur. Qalan dövrlərdə isə suyun tərkibində duz məhlulları çox olduğundan suvarılma işi çətinləşir. Belə çaylardan biri də Acıçay çayıdır. Bu çay Savalan dağının Şərq ətəklərindən başlanğıcını alaraq, Sərab mahalını suvardıqdan sonra Xanımrud mahalında İskəndərçayla birləşir və Təbriz şəhərinin Şimalından keçir. Acıçay Mayan, Axola, Baranlı, Satınlı və Şora kəndlərinin ərazisindən keçərək Urmiya gölünə tökülür. Orta əsr müəllifi Həmdullah Qəzviniyə görə vaxtilə Təbriz şəhərinin ətrafında 600-ə qədər kəhriz mövcud olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda kəhriz suvarma sisteminin tarixi çox qədimdir. Təbriz ərazisi kontinental əraziyə malikdir. Burada qışda tempratur -28, yayda isə 25/30 dərəcə olur. Təbrizdə ən güclü zəlzələ 858 və 1042-ci illərdə baş vermiş və şəhəri yerlə-yeksan etmişdir. Mənbələrin verdiyi məlumta görə Təbrizdə 858-ci ildə baş vermiş zəlzələ nəticəsində şəhərdə 40 min nəfər adam həlak olmuşdur. Təbrizdə yerin xəfif tərpənməsini həmişə hiss etmək mümkündür. Bəzi alimlərə görə yerin belə tərpənməsinə səbəb vaxtilə Səhənd dağının vulkanik olmasıdır. Lakin Xanıkov bunu yer təbəqələrinin dəyişməsi ilə sübut etməyə çalışır. Azərbaycanın təbii və coğrafi şəraitinin əlverişli olması bu ərazidə yaşayan əhalinin yaşaması üçün qədim zamanlardan gözəl imkan yaratmışdır. Müasir Təbriz, Mərənd və Xoy şəhərlərinin yerləşdiyi ərazi Manna dövründə Sanqbitu adlanırdı. Bu ərazi Urmiya gölünün Şimal və Şimal-Qərb ərazisini əhatə edirdi. Xəzər dənizi ilə Urmiya gölü arasndakı ərazi – Təbriz və Miyanə rayonları Zikirtu adlanırdı. Sanqbitu və Zikirtu rayonları öz dövrlərinə görə inkişaf etmiş rayonlar idi. Bunu arxeoloji qazıntılar və yazılı məlumatlar da təsdiqləyir. Belə ki, Assur hökmdarı II Sarqonun Urartu dövlətinə yürüşü zamanı bu ərazi onun ordusunu un və şərabla, habelə yük və minik heyvanı ilə təmin etmişdi. Bu ərazidə əkinçilik və maldarlıqla yanaşı sənətkarlq da inkişaf etmişdi. Ziviyə, Həsənli və Yanıqtəpədən əldə edilən arxeoloji materiallar bu ərazidə sənətkarlığı yüksək inkişaf etdiyini göstərir. Təbriz şəhərinin tarixinin öyrənilməsi üçün Assur hömdarı II Sarqonun (e.ə. 722-701) eramızdan əvvəl 714-cü ildə Manna ərazisinə soyğunçu hücumunun və onun bu hücum haqqında verdiyi məlumatların böyük əhəmiyyəti vardır. Bu hücum zamanı yazılmış II Sarqonun kitabəsi, Manna və habelə Təbriz şəhərinin tarixinin öyrənilməsinə dair ən qiymətli sənəddir. Həmin kitabədə deyilir: ”Tarmakisdə əhəmiyyətli istehkamlar vardır. Burada yaradılan səddlər möhkəmdir. Həmin səddlər böyük xəndəklər vasitəsi ilə dövrəyə alınmışdır. Dövlət qoşunlarının əlavə qüvvəsi də burada saxlanılır. Eyni zamanda onların atları da burada bəslənilir. Ətraf rayonların əhalisi mənim qorxumdan buraya toplanmışdı. Mən bura hücum edən zaman əhali buranı tərk edərək susuz çöllərə qaçmağa məcbur oldu (susuz çöl dedikdə Muğan nəzərdə tutulur). Mən bu mahalı ələ keçirdim. Müdafiə istehkamı halına salınmış yaşayış yerləri arasında döyüşlərə başladım. Daxildə olan yaşayış yerlərinə od vurdum, qala sakinlərinin külli miqdarda olan ərzaqlarını yandırıb məhv etdim. Bundan başqa həmin qala ətrafında olan 30 kəndi də yandırdım.” Tədqiqatçılar II Sarqonun kitabəsində qeyd edilən Tarmakis şəhərinin Təbriz olmasına şübhə etmirlər. Digər tərəfdən həmin kitabədə qeyd olunan Uşkaya qalasının müasir Üsküyə toponimi ilə bir mənşəli olması da diqqəti cəlb edən faktlardandır. Beləliklə II Sarqonun kitabəsi Təbrizin qədim dövr tarixi üzrə hələlik aşkar olunmuş yeganə mənbədir. Lakin İran tarixçiləri şəhəri xeyli gəncləşdirərək onun orta əsrlərdə Abbasilər sülaləsindən olan Harun ər-Rəşidin hakimiyyəti dövründə inşa edildiyini yazırlar. V.F.Minorski qədim erməni dilli mənbələrə istinad edərək Təbrizin Abbasilərin hakimiyyətindən çox-çox əvvəl yarandığını qeyd edir. İran tarixçilərindən Məhəmmədhəsən xan Zinət “Zinət əl məcalis” və “Təqvime buldan “ adlı əsərlərinə istinad edərək Təbrizin Azərbaycanın böyük şəhərlərindən biri olduğunu və xalq arasında Toriz adı ilə məşhur olduğunu göstərir. Onun fikrincə qədim müəlliflər Azərbaycanın paytaxtının Kanza və yaxud Kanzak (Gəncək, Qazaka) olduğunu qeyd etmişlər. Qədim müəlliflər Təbriz şəhərini həm də Şahıstan adlandırırlar. Şahıstan iberdilli xalqlarda möhkəm, erməni dilində isə xəzinə deməkdir. Azərbaycanın qədim hökmdarları, sonra isə Sasani şahları öz xəzinələrini bu şəhərdə saxlayırmışlar. Erkən orta əsr erməni dilli mənbələrdə Təbriz şəhəri həm də Davrij adlandırılır. Bu sözün mənası qrabarca (qədim erməni dili) qisasçı deməkdir. Erməni dilli mənbələrdə göstərilir ki, Arşakilər sülaləsindən olan Ərdəvan Ermənistan hökmdarı Böyük Xosrov ilə bir nəsildən (Ermənistan, Qafqaz Albaniyası və Atropatenada Arşakilər sülaləsinin kiçik qolları hakimiyyətdə olmuşlar.Böyük Xosrov da Ermənistanı idarə edən Arşaki əsilli hökmdardır.Tarixşünaslıqda Arşakilərin türk və parf mənşəli olması haqqında fikirlər var. Ayrıca parfların da türk mənşəli olması haqqında təkzibedilməz faktlar var.) və dost olduğuna görə biri digərinin müttəfiqi imiş. Sasani sülaləsinin banisi Ərdəşir əvvəl Ərdəvanın vəziri imiş. Lakin çox keçmədən o, Ərdəvana xəyanət edib onu öldürmüş, taxt-taca özü sahib olmuşdur. Bu xəbəri eşidən Ərdəvanın dostu və müttəfiqi Böyük Xosrov Ərdəşirdən qisas almaq üçün onunla on il müharibə etmişdir. Bu müharibədə bəzi hallarda Ərdəşirin üstün gəlməsinə baxmayaraq nəticədə Böyük Xosrov onu məğlub edərək Hindistana qədər qovmuşdur. Bu hadisədən sonra Böyük Xosrov eramızın 253-cü ilində Azərbaycanda bir şəhər salaraq onun adını Davrij qoymuşdur. Hər halda bu məlumat yarıməfsanəvi olsa da hələ Sasanilər dövründə Təbrizin bir şəhər kimi varlığını göstərir. Orta əsr müəlliflərndən Yaqut Həməvi və Həmdullah Mustofi Qəzvini Təbriz şəhərinin əsasının qoyulması tarixini Abbasilər sülaləsindən olan Harun ər-Rəşidin bacısı Zübeydə xatunun adı ilə əlaqələndirirlər. Zübeydə xatun isitmə xəstəliyinə tutulmuş, guya Təbrizə gəldikdən sonra sağalmış və bununla əlaqədar olaraq o, bu yerdə şəhər salmaq əmrini vermişdir. ”Təb” fars dilində isitmə, ”riz” isə rixtən felindən olub tökmək deməkdir. Deməli, fars müəlliflərinin iddialarına görə Təbrizin lüğəti mənası isitməni müalicə edən deməkdir. Lakin bütün tarixi faktlar birmənalı şəkildə bu fikri rədd edir. Ən azından Təbriz bu sözün ilkin forması deyil. Qeyd edək ki, Təbriz şəhəri yaxınlığında qazılmış qədim kəhriz indi də Zübeydə kəhrizi adlanır. Ola nilsin ki, Zübeydə xatunun əmri ilə bu şəhərdə bir sıra binalar tikilmiş və abadlıq işləri aparılmışdır və orta əsr müəllifləri də Təbrizin Zübeydə xatunun əmri ilə bina edilməsini qeyd edərkən qədim şəhərin bərpa edilməsini nəzərdə tutmuşlar. Lakin İran tarixçiləri əzəmətli şəhərin tarixini saxtalaşdırmaq üçün mənbələrin yalnış şərhindən istifadə etmişlər. Təbriz qədim dövrlərdən Azərbaycanın paytaxtı olmaqla yanaşı, həm də atəşpərəstliyin mərkəzlərindən biri olmuşdur. Hazırda Təbriz yaxınlığında Allahu-əkbər dağı üstündə (Baba dağı yaxınlığında) möhkəm daş divarlara malik olan atəşgah binasının qalıqları saxlanlır. Bu atəşgah xalq arasında Zərdüşt peyğəmbər atəşgahı adı ilə məşhurdur. Mənbələr və arxeoloji faktlar göstərir ki, Təbriz bir şəhər kimi heç də İran tarixçilərinin iddia etdiyi kimi orta əsrlərdə yox, eramızdan əvvəl birinci minillikdən etibarən yaşayış məntəqəsi kimi formalaşmışdır və bu şəhər haqqında ilk dəfə məlumat verən mənbələr qədim Assur mənbələridir. Bu mənbələrdə şəhərin adı Tarui və ya Tarmakis kimi qeyd edilir. Şəhərin adı barədə mütəxəssislər yekdil qərara gələ bilməmişlər. Bəzi tarixçilər Tarui sözünün qədim türk dilində ikiqat qala mənasını verdiyini deyirlər. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, bu ikiqat qala müasir Təbriz şəhərinin yerində olmuşdur. E.A.Qrantovskiyə görə müasir Təbriz sözünün tələffüzü özü-özlüyündə müəyyənləşdirir ki, bu ad göstərilən Tarui sözündən əmələ gəlmişdir. XII—XIII əsr — Atabəylər dövlətinin paytaxtı olmuşdur. 1375—1468 — Qaraqoyunlular dövlətinin paytaxtı olmuşdur. 1469—1501 — Ağqoyunlular dövlətinin paytaxtı olmuşdur. 1501—1548 — Səfəvilər dövlətinin paytaxtı olmuşdur. Daha sonralar Qacar sülaləsi dövründə İran vəliəhdinin qərargah şəhəri, 1905-1906 illərdə isə İran Konstitusiya İnqilabının mərkəzi olmuşdur. Təbrizdə səkkizdən çox böyük muzey var: Azərbaycan muzeyi Xomeyni xiyabanında Ölçü muzeyi Məşrutiyyə muzeyi bazarda Şəhriyar muzeyi (rəhmətlik şair ustad Şəhriyarın evi) Məqsudiyyə məhəlləsində Ustad Bohtuni muzeyi Lekler məhəlləsinde Qacar muzeyi Şeşgilan məhəlləsində Təbiət muzeyi Azadi xiyabanında, Abresanda Bələdiyyə muzeyi saat (bələdiyyə) bürcunda

در دنیا حدود 40 ملت دارای ادبیات حماسی هستند كه تركان سرآمد تمام این ملل می باشند ، بطوریكه تركان حماسه هایی از قبیل ماناس متعلق به تركان قرقیز ، آلپامیش متعلق به تركان قزاقی ، اوغوزنامه و دده قورقود و كوراوغلی متعلق به تركان اوغوز و اویغور را خلق كرده اند كه سرآمد دیگر ملل حماسه ساز جهان هستند . برای روشن تر شدن موضوع حماسه های ماناس ، مهابهاراتای هندی ها و شاهنامه را باهم مقایسه می كنیم . منظومه ی ماناس مبارزه ی ماناس قهرمان تركان را با چینی ها و مغولان را در بر می گیرد كه حداقل دارای 1000.000 بیت می باشد (1 ) درحالی كه مهابراتا كه به سانسكریت هندكی نوشته شده حداكثر دارای 440.000 بیت است و شاهنامه ی فردوسی فقط حداكثر 60.000 بیت را در بر می گیرد . حال اگر یك مقایسه ی دو دو تا چهارتا داشته باشیم خواهیم دید كه منظومه ی ماناس كه حداقل ابیات آن در نظر گرفته شده است 5/2 برابر منظومه ی مهاباراتا و 17 برابر شاهنامه است ، لازم به ذكر است كه ماناس فقط یكی از حماسه هاس تركان می باشد . ( 1 ) 1 – هفته نامه ی شمس تبریز شماره ی 45 ص 5 مقاله ی دكتر فیض الهی وحید یازان : كامران فریدونی كشكولی

البته هر كس حق دارد, درباره­ی مسائل ملّی و تاریخی خود فكر كند, مطالعه و تحقیق انجام دهد, نتیجه­ی مطالعات و تحقیقات خود را بیان كند؛ ولی شرعاٌّ و اخلاقاٌّ احدی عذر و بهانه­ای برای اغفال مردم و تحریف افكار عمومی را ندارد و نباید حقایق تاریخی و مصالح ملّی مردم و مملكت را فدای اغراض شخصی خود نماید. آنچه مسلّم است و در اغلب منابع تاریخی به آن اشاره شده, این است كه, در زمان خلفای عباسی در اغلب ممالك اسلامی قیامهای بزرگ و كوچك به علیه دستگاه خلافت رخ می­داد. البته هر یك از این قیامها انگیزه­ی خاصّ خود را داشت كه می­توان به قیامتهایی در خراسان, طبرستان, سیستان و آذربایجان اشاره كرد. قیام آذربایجان و یا قیام «آل­گئییملی­لر» سرخ جامگان در منطقه گوهستانی قاراداغ آذربایجان جنوبی روی داده و مركز فرماندهی و رهبری آن در بالای صخره­ای عظیم در ارتفاعات شهرستان «كلیبر» امروزی و در قلعه­ای به نام قلعه­ی « بَذ » بَی,[1] یعنی «قلعه­ی بابك» امروزی بود. قیام مزبور بیش از چهل سال ادامه یافت. سرخ جامگان در این مدت بارها با سپاهیان خلفای عباسی كه به سركوب آنان فرستاده می­شدند جنگیدند, كشتند, كشته شدند, با خون خود دشتها, درّه­ها و كوههای آذربایجان را سیراب و از ناموس و میهن خود دفاع كردند و بارها طعم تلخ شكست را به قوشونهای خلفا چشاندند. خلفایی كه اسلام را برای حكومت, اغفال تودة مردم و چپاول آنان آلت دست قرار داده بودند. خلفایی كه خود را خلیفة خدا در روی زمین وانمود می­كردند, نمازهای جمعه مصلحتی برگزار می­كردند, به حج می­رفتند . ولی در زندگی شخصی آنان اثری از اسلام دیده نمی­شد. المعتصم­بالله كه یكی از فرزندان هارون خلیفة عباسی بود, بعد از برادرش مأمون به مسند خلافت تكیه زد. او برای فائق آمدن به نهضت آذربایجان كه با وجود آن آرامش خلفای ماقبل او سلب شده بود, راهی جز دست زدن به حیله­ی ناجوانمردانه پیدا نكرد و برای عملی كردن نقشة خود از شخصی به نام «آﭬـشین» «awşin» كه از تركان اؤزبك بود و شاید به وسیله­ی او راحت­تر ­می­توانست به بعضی از سرداران و سركردگان سرخ جامگان ترك آذربایجان[2] نفوذ كند, استفاده كرد. و متأسفانه موفّق هم شد. آﭬـشین بعضی از سركردگان سرخ جامگان را با وعده و وعید از اطراف بابك پراكنده ساخت سپس با جنگی نابرابر بابك را از قلعه به پایین كشید و با حیله­ و دسیسه­ی سهل ­ابن­سُمبات كه احتمالاٌّ ارمنی هم بود و از طرف خلیفه فرمانروایی قسمتی از مناطق شمال رود ارس را در دست داشت, او را دستگیر و به مركز خلافت یعنی «سامّرا» منتقل و در نتیجه سر سختی كه در برابر خلیفه هم از خود نشان داد, مصله و پس از آن به قتل رسید. *** آنچه در مقالات و سخنرانیها درباره­ی قیام سرخ جامگان كمتر مورد توجه قرار گرفته, بررسی عقاید دینی آنان از راه تعقّل و تفّكر می­باشد. همانطور كه قبلاٌّ نیز اشاره شد, عدّه­ای آنان را مسلمان دانسته و برای اثبات ادعای خود ادّله و براهینی نیز ارائه می­دهند. عدّه­ای نیز آنان را غیر مسلمان دانسته و یا غیر مسلمان معرفی كرده­ كه بتواند به راحتی به بدگویی و تخریب وجهه­ی آنان بپردازد. در برابر نظر این اشخاص باید گفت: اوّلاٌّ سرخ جامگان مسلمان بودند, به این دلیل كه مردم آذربایجان در زمان خلیفه­ی دوم « عمر ابن­خطّاب» اسلام را پذیرفته بودند در این صورت چگونه می­توانیم بگوییم عدّه­ای غیر مسلمان در نقطه­ای از مملكت اسلامی آنهم به مدت چهل سال اگر نگوییم حكومت محلّی كوچكی را تشكیل داده بودند, می­توانیم بگوییم كه سازمان و تشكیلات سیاسی – نظامی مقتدری را به هم رسانده كه در صورت لزوم می­توانستند در مقابل سپاهیان رزم آزموده و تا دندان مسلح هزاران نفری خلفای عباسی مقاومت كنند و آنان را از آذربایجان دور نمایند. تأمین غذا, پوشاك, سلاح, مركب, علوفه و تجهیزات اسبان و غیره برای عدّه­ای غیر مسلمان در مركز بلاد اسلامی آنهم در آن دوران كاملاٌّ غیر ممكن بود. یعنی مسلمانان به هیچ وجه به خود اجازه نمی­دادند, كسانی كه آیین آنان را قبول ندارند, با آنان داد و ستد كنند و مایحتاج آنان را فراهم آورند. پس همكاری و تأمین مایحتاج آنان و عدم ممانعت از استقرار آنان در بین خودشان به این معنی است كه آنان را در هر آیینی كه بودند, قبول داشتند و در حین هجوم سپاهیان خلیفه, همین مردم مسلمان نه تنها به یاری سپاهیان خلیفه­ نمی­شتافتند, بلكه بابك و بابكیان را پشتیبانی می­كردند و اگر چنین نبود, یعنی حمایت مردمی در پشت سرخ جامگان نبود هرگز نمی­توانستند به مدت بیش از چهل سال در آن منطقه مقاومت و با سپاهیان مجهز خلیفه مقابله كنند. به بیان ساده­تر, اگر مسلمان هم نبوده باشند, برای مردم مسلمان بهتر از خلفایی بودند كه به نام اسلام, اموال و نوامیس مردم را پایمال می­كردند به همین دلیل هم مردم عاقل و فهیم آذربایجان كافر یك­رو و مردانه­صفت را به منافق مسلمان­نمای چندین چهره ترجیح می­دادند. اگر به قرآن هم مراجعه كنیم می­بینیم, خداوند نیز منافقین یعنی مسلمان­نمایان را كه اسلام و قرآن را دست آویز و مستمسك برای رسیدن به مقام و مال و منال و غیره قرار داده بودند, بیشتر از كافرانی كه صراحتاٌّ می­گفتند: ما ایمان نمی­آوریم, نكوهش می­كند. به عبارتی دیگر از نظر قرآن نیز منافقین یعنی مسلمان­نمایان, مذموم­تر, پست­تر و منفورتر از كافران یعنی كسانی هستند كه به دین اسلام نه گرویدند. اگر به تاریخ بعد از اسلام و زندگی ائمه معصومین هم دقت كنیم, متوجه می­شویم كه همة قاتلین ائمه شهید, منافقین و حكّامی بوده­اند كه به ظاهر برای حفظ مصالح اسلام و در حقیقت برای حفظ حكومت خودكامه­ی خود و ادامه چپاول اموال و نوامیس مردم پا برهنه دست به چنین جنایات تاریخی زده­اند. در جواب عدّه­ای از قلم بدستانی كه ادّعا می­كنند: بابك و سپاهیان او با اسلام و مسلمانان می­جنگیده و در مقابل اسلام صف­آرایی كرده­اند باید بگوییم:اگر شما خلفای عباسی را با آن جنایاتی كه مرتكب می­شدند و امامان شیعه را با حِیَل مختلف به قتل می­رساندند, مسلمان بدانید, در این صورت بابك با مسلمانان جنگیده است؛ ولی اگر امام هفتم شیعیان امام موسی­كاظم (ع) كه توسط هارون خلیفه­ی عباسی محبوس و سپس شهید شد و نیز فرزند آن حضرت امام رضا (ع) توسط فرزند هارون عباسی یعنی مأمون مسموم و شهید گردید, همچنین امام محمدتقی (ع) كه توسط المعتصم­بالله مسموم و به شهادت رسید و سایر امامان شیعه را امام و طرفدار حق و عدالت می­دانید, هرگز نمی­توانید قاتلین آنها یعنی هارون, مامون و معتصم را مسلمان و خلیفه­ی اسلام بدانید و كسانی را كه با آنان و قول­خورگان آنان جنگیده نكوهش نمایید. بابك و بابكیان چه مسلمان باشند و چه نباشند با منافقین و با دشمنان امامان معصوم شیعه جنگیده­اند. و اگر مرامشان دفاع از اسلام و امامان شیعه نبوده باشد, دفاع از حقوق اوّلیه و نوامیس ملّی و خانوادگی مسلمانان بوده است و اگر نگوییم, در كنار ائمّه­ی معصومین با خلفای منافق عباسی مبارزه می­كردند, می­توانیم بگوییم كه امامان و سرخ جامگان هر دو طرف مقابل خلیفه بوده و هر دو مظلوم یك دستگاه حكومتی واقع شده بودند. در نتیجه مبارزات بابك و سرخ­جامگان نه تنها مبارزه با اسلام نبود, بلكه خواه- ناخواه خدمت به اسلام واقعی و عدالت بود. اگر ائمه با كلام گهربار و آگاهی دادن به مردم ماهیت دستگاه خلافت را بر ملا می­كردند, سرخ­جامگان نیز با همان دستگاه خلافت به مبارزة مسلحانه می­پرداختند. در نتیجه خلفای عباسی امامان شیعه و مبارزان آذربایجان را مانع رسیدن به مقاصد شوم خود می­دانسته, با هر دو دشمنی می­ورزیدند. این حقیقت تاریخ است. ——————————————————————————– [1] - تغییر حرف «ذ» به «ی» در تركی قدیم و بویژه در كتاب دیوان لغات­الترك بیشتر به چشم می­خورد. [2] - ممكن است كسرویست­ها و طرفداران جعلیّات احمد كسروی ادّعا كنند كه زبان آذربایجان بعد از آمدن سلاجقه به تركی برگشته است. در جواب این عدّه باید گفت: در كتاب «قرآنِ كریم و اقوام» نوشته­ی مرحوم پروفسور زهتابی كه با استناد به منابع موثّق به رشته­ی تحریر در آمده است, می­خوانیم: - والی آذربایجان در زمان خلیفه عثمان ­ابن­عفّان, كه با روی كار آمدن حضرت علی از آذربایجان راهی دمشق شد و به معاویه پیوست. در گزارش خود ار آذربایجان به معاویه می­گوید: مردم آذربایجان به زبان تركی صحبت می­كنند. گذشته از این, مگر سلاجقه از شرق و از خراسان وارد ممالك ایران نشدند و مگر سالها در همة ممالك ایران حؤكمرانی نكردند؟ چرا تنها زبان یك مملكت, آنهم آذربایجان را عوض كردند؟ همچنین اكنون با وجود این همه رسانه­ها و تحصیل اجباری به زبان فارسی, مطبوعات, روزنامه­ها, ارعاب, توهین, تحقیر, تحمیل, تطمیع, زبان مردم آذربایجان, كردستان, بلوچ, خوزستان, گیلك, تركمن و غیره به فارسی برنگشته و فقط اگر مجبور باشند. به زبان فارسی صحبت می­كنند؛ ولی در زمان سلجوقیان بدون همه­ی راهكارها و ابزارهای صنعتی امروزی و بدون اجباری كه در عصر حاضر اعمال گردید, چگونه ممكن است زبان ملتی( از زبانی كه اصلاٍّ وجود نداشته, و اگر وجود می­داشت, باید مثل سایر زبانهای مرده در هزاران سال قبل, از این زبان هم اثری كتبی, سنگ نوشته, اثر افواهی و فولكلوریك به جای می­ماند.) به زبان تركی تغییر كند؟